معماری باروک از ایتالیا شروع شد و قسمت اعظم اروپا را هم به زیر پوشش خود درآورد. تقریبا از اوایل قرن ۱۷ تا اواسط قرن ۱۸ در بیشتر کشورهای لاتین گسترش یافت. از نظر منتقدین قرن نوزدهم معماری باروک عبارت است از معماری کلاسیک منحط بیساختار و دارای تزئینات نمایشی زیاد و عجیب و غریب است.
باروک در معنی اصلی خود عبارت است از نامنظم، مروارید ناصاف و پرپیچ و تاب و یا غیر عادی. باروک نوعی هنر است که در آن قواعد تناسب رعایت نمیشود و همه چیز بنا به حواس هنرمند نمایانده میشود. این سبک هنری دارای روحی از حرکت و جنبش است که نقطه مقابل سکون کلاسیک است. هنرمندان در باروک بر خلاف دوران کلاسیک با احساس خود حرکت میکنند و احساس را مقدم بر عقل میدانستند.
باروک، از جمله سبکهای معماری است که پس از دوران رنسانس پدید آمد و آثار زیبایی در نقاط مختلف جهان به جای گذاشت. هنر باروک در مقایسه با دوره رنسانس، هنری باشکوه، نمایشی، زیادهروی در تجمل، احساسی و تلاش برای وحدت بین معماری، تندیسگری و نقاشی است. تمایل بیشتر به مذهب، توسعه علوم و رقابت دارندگان ثروت و قدرت در تولید آثار هنری در نقاط مختلف اروپا از عوامل شکل گیری شیوه معماری باروک بود. این شیوه از شهر رُم شروع شد و اندکی بعد در سراسر ایتالیا رواج یافت و سپس در فرانسه، اسپانیا، انگلستان، هلند و آلمان گسترش یافت.
این هنر تفاوتهای بنیادین با سبکهای رنسانس دارد. باروک هنری پویا و احساسی بوده و برعکس اصول کلاسیک که بیشتر عقلانی است. از ویژگیهای بارز این سبک هنری، ایجاد هماهنگی در میان عناصر گوناگون است، در حالی که کمال مطلوب اوج هنر رنسانس برقراری تعادل میان اجزایی است که هر کدام به تنهایی از تمامیت و کمال برخوردارند.
معماری دوره قاجار؛ سبک باروک ایرانی
در پایان سالهای سلطنت 50 ساله ناصرالدین شاه ،برج و باروری تهران به سبک رنسانس ساخته شده بود ،کمال الملک هنر پرسپکتیو را به کمال رسانده بود،و فنون و مهارتهایش را به نسل آینده اموزش می داد. شاهزاده میرزا ملکم خان فراموشخانه ها را بر پا کرده و مشغول هنر نماییهای دیگر بود، اروپاییها دستگاه دولت را اداره میکردند ، ثروتمندان جلوی پردههای نقاشی شده به سبک ویکتوریایی و نمای باغهای انگلیسی ژست میگرفتند و اشخاصی چون روسی خان و سرگین و حتی خود قبله عالم از آن عکس می گرفتند و نفوذ معماری اروپا در انواع گوناگون ساختمانها و در خیابانهای شهر جا افتاده بود.
در حقیت مدتها قبل از انکه شاه راه سفر در پیش گیرد ، این گرایش آغاز شده بود . ویلای سبک اروپایی معیر الممالک کامل ترین نماد آن روند است که تاثیر آن در بنای شمس العماره و تکیه دولت نیز که زیر نظر معیر الممالک ساخته شدند به خوبی محسوس است.
در این عهد ، خانه ثروتمندان بیش از بیش با سر مشق گیری از بناهای اروپایی ساخته میشد. در این میان ستون غالبا نقش مهمی داشت. شاید بتوان گفت استفاده از شیروانی که در این زمان متداول شد ، خود اسباب حضور مجدد ستون در نمای بنا را فراهم اورد . ستون های عظیم تزئین شده و پر نقش و نگار در ویلاها و کاخ های اغنیا پدیدار شد . ستون هایی که مستقیما از مغرب زمین اقتباس شده بودند ، از گوشه و کنار شهر تهران سر بر آ ودند . اغلب این ستون ها، اگر نه در اساس ولی در پرداخت باروک بودند ک ستون های نمایشی که تصنع ظاهری بر جوهرهی اصلی انها تقدم داشت . ویژگی اصلی معماری قاجاری را به حق متکلف بودنش میدانند. این ویژگی را بهتر از همه میتوان در معماری ویلاهای سبک اروپایی این دوران به وضوح دید. همگی ویلاها و کاخ های پر زرق و برق ثروتمندان به تقلید یا اقتباس از طرح های سبک باروک بنا شد ند و سبک باروک ایرانی را پدید آوردند .
نقشهای پیچیده کنده شده بر سنگ و گچبری های تزئینی گل و بته دار بر ستون های مختلط مجلل و ، از سوی دیگر ، تنوع و گونه گونی طرحها که هر یک به تنهایی منحصر به فرد بودند،ازویژگیهای برجسته اقامتگاه ثروتمندان در این دوره بود.این رفتار با ستون نشان می دهد که ارزش نمادین این عنصر معماری درک شده بود . آیینه کاری، نقش زدن، شیرها، پریهای دریایی و تاجهای گچی ،همه وهمه رنگ وبوی هنر ایرانی داشتند.
برخورد دهنده های هادرونی بزرگ،کارگاه های جوشکاری، راکتورهای انرژی هسته ای، ام آرآی، بادکنک های مورد استفاده در جشن های تولد همه و همه یک عنصر مشابه دارند، این عنصری چیزی نیست جز هلیوم مایع و هلیوم گاز در دمای اتاق نزدیک به صفر مطلق. جهان در حال استفاده از این گاز نجیب به میزان 8 میلیارد فوت مکعب در هر سال است. به احتمال زیاد این مسئله را همه شنیده اند که هلیوم در حال اتمام است. دقیقا به همین دلیل است که کنفرانس برگزار شده در ژاپن در خصوص ذخایر موجود در تانزانیا توانست در این خصوص توجه مطبوعات را به خود جلب نماید.
محققان دانشگاه آکسفورد مقادیر زیادی از هلیوم را در زیر سنگ های موجود در انفعالات آتشفشانی یافتند. آنها در حدود 54 میلیارد فوت مکعب از هلیوم را کشف کردند. این میزان به قدری بالاست که تمام افراد کره زمین در حدود 20 دقیقه می توانند صدای خود را با هلیوم تغییر دهند. این میزان حدودا 7 برابر نیاز جهان به هلیوم است. اما باید دانست که ساده لوحانه است که کشف این میزان از هلیوم را راه حلی برای اتمام ذخایر هلیوم بدانیم .
زمین ذخیره ی محدودی از هلیوم را داراست. جاذبه نمی تواند عناصر ریز هلیوم را که در سطح جو در حال حرکت هستند را به دام اندازد در نتیجه شاهد فرار آنها یه فضا خواهیم بود. کوچکی ذرات هلیوم سبب می شود که این عنصر از حفره های موجود در سنگ ها عبور کرده و این امر فارق از اینکه انسان ها توانسته اند از آن بهره برداری کنند یا خیر اتفاق می افتد. فساد رادیو اکتیو باعث به وجود آمدن هلیوم به طور طبیعی می شود ولی میزان آن به مقدار کافی نیست. در نتیجه نیاز است که دانشمندان به دنبال منابع طبیعی باشند که قدمت آن به میلیون ها سال و یا میلیارد ها سال برسد .
طبیعی ست که بهره برداری از ذخایری که قدمت میلیون سالانه دارند با سرعت زیاد توسط افراد انجام شود. بیشترین مقدار موجود از هلیوم از گازهای طبیعی حاصل می شود و که میزان آن به اندازه ی کافی نیست. یک منبع ذخیره ی خوب باید حاوی 3 درصد از هلیوم باشد. ولی معمولا میزان برداشت هلیوم از این منابع در حدود 0.1 و یا 0.5 درصد است که میزان آن به نسبت به ذخایر هلیومی موجود در تانزانیا که 10 درصد است بسیار کم است. از لحاظ منفعتی باید گفت که هلیوم به نسبت بنزین از لحاظ منفعتی در بسیار کم سودتر از بنزین است. حتی اگر جدا کردن آن سبب سوخت بهتر این عنصر شود کمپانی ها تلاشی برای این جداسازی هلیوم نمی کنند. به گفته ی ساموئل بارتون ، دستیار مدیر برنامه در برنامه فدرال هلیوم این عمل در حقیقت به منظور پس انداز این عنصر برداشت می شوند.
با بالا رفتن قیمت هلیوم کمپانی ها انگیزه ای پیدا کردند که هلیوم های موجود خود را برای فروش بگذارند.کشورهایی مانند قطر که دارای معادن گاز طبیعی بالایی هستند.حتی با وجود اینکه میزان کمی از این ذخایر به هلیوم تعلق می گیرد می توانند میزان قابل توجهی از نیاز جهان به هلیوم را بر طرف نمایند و مابقی این نیاز می تواند توسط ذخایر زیرزمینی آماریلو در تگزاس و برنامه های فدرالی مرتبط به آن برطرف شود. دولت آمریکا انبار کردن هلیوم را از دهه 1920 میلادی آغاز کرد اما این مسئله تا سال 1960 به جدیت شناخته نشده بود و به گفته ی برتون بین سال های 1962 تا 1975 آنها توانستند در حدود 34 میلیارد فوت مکعب هلیوم خام خریداری کنند. آنها بیشتر این ذخایر را در 20 سال گذشته به فروش رساندند.هدف آنها این بود که تا سال 2021 این مکان های ذخیره ی هلیوم را به طور کلی تعطیل کند. قوانین متناقض و لحظه آخری درباره میزان فروش هلیوم، به افزایش قیمت هلیوم درآن زمان خاص کمک های بسیاری کرده است .
افزایش قیمت ها معمولاً به معنای عرضه کمتر است. اما این موضوع در مورد این گاز صحیح نیست به گفته ی برتون هلیوم آنقدری موجود است که میتواند در تمام سطح بازار جهانی شناور شود و هیچ کمبودی از آن احساس نشود. او معتقد است برخلاف این عقیده که ما به اتمام ذخایر هلیوم نزدیک هستیم دولت امریکا در حدود 20 سال ذخیره از این گاز را دارد که به آسانی مورد استفاده قرار خواهد گرفت و حتی در کل جهان میزان بیشتری از این ذخایر وجود دارد که برای مثال می توان به منابع ذخایر تانزانیا اشاره کرد .
در سال 2014 وزارت کشور امریکا تخمین زد که در حدود 1،169 میلیارد فوت مکعب ذخایر هلیوم روی زمین باقی مانده است که این میزان می تواند جوابگوی نیاز های ما در 17 سال آینده باشد.
میزان هلیوم موجود در زمین بیکران نیست و ارزش حفظ آن برای ما قابل اهمیت می باشد. بسیاری از آزمایشگاه ها در حال تلاشند که به بازیافت و حفظ این عنصر برسند و اجازه ی فرار به آن ندهند. توصیه ی نهایی ما به شما این است که اگر در مهمانی افرادی را دیدید که این گاز را استشمام کردند تا صدای آنها تغییر کند به جای پیوستن به آنها از مهمانی لذت ببرید .
آغاز معماری ایران به چه دوره ای بر می گردد؟
- ایرانیان به لحاظ شرایط اقلیمی ویژه کشور اغلب برای ساخت بناها از مصالح و مواد مقاوم بهره می گرفتند و بر همین اساس در زمینه ساخت بناها تبحر کافی پیدا کردند و به سرعت توانستند به هنر معماری در معنای واقعی آن دسترسی پیدا کنند. چنانچه آثار و ابنیه تاریخی به جای مانده از تاریخ کهن ایران مانند چغازنبیل نشانی از این حکایت است. همچنین در دوره های پارتی و ساسانی سبک و سیاق معماری سنگی به شناخت بهتر مواد و ساخت بناهای عظیم، طاق ها و کتیبه ها منجر شد که این روند در اواخر دوره ساسانی به شکل کاملی بروز پیدا کرد. با آغاز دوره اسلامی روند معماری ایران پویاتر شد تا جایی که در دوره سلجوقی، با تکمیل شدن مباحث سازه ای، معمارها فرصت پیدا کردند تا از آجر، ملاط و تزیینات در ساخت بناها استفاده کنند که این هنر به ویژه در دوران اسلامی، در سطوح عالی آن به چشم می خورد. در اواخر دوره مغول اطلاعات مربوط به سازه و بنا تکمیل و معماری بنا از نظر فضاها کامل شد و بناهای به جا مانده از این دوره به عنوان یکی از کامل ترین نمونه های فضاهای معماری شهری، جلوه گر شد. پس از مغول و در دوران تیموریان کاشیکاری با سبک و سیاق کاشی معرق و به شکل بی نظیر به کار گرفته شد که این سبک در دوره صفویه نیز ادامه پیدا کرد، در این دوره سرعت ساخت و ساز استفاده از کاشیکاری هفت رنگ را جایگزین استفاده از کاشی های معرق کرد.
در دوران قاجار اتفاقات و ابداعات زیادی در معماری ایران زمین رخ داد. یکی از این حوادث ویرانی بناهای به جای مانده از دوران قبل به خصوص دوره صفویه است، دلیل لرد کروزن (سیاح انگلیسی) برای این ویرانی ها متوجه آن است که، شرقی ها از اینکه در خانه پدرانشان سکنی گزینند، کراهت دارند : «پدران جهت فرزندان بنایی می سازند که چون ممکن است بعداً این بنا کافی برای پسر نباشد و یا طرز ساختمان که تغییر می یابد و وارث را خوش نمی آید، وارثین صرفه را در انهدام و ویرانی می بینند».
کاری که شاه عباس نیز درباره میراث گذشتگان انجام داد، به طوری که به گفته یکی دیگر از سیاحان خارجی به نام تاورنیه : «وقتی شاه عباس اصفهان را پایتخت خود قرار داد، به مسجد جامع قدیم شهر احترام نگذاشت، در صورتی که باید این محل زیبا را که اهمیت و شهرت اصفهان وابسته به اوست مرمت می نمود».
در دوران قاجار به دلیل ورود عناصر جدیدی مانند میدا (به معنای امروزی) و خیابان به عرصه معماری، در معماری ایران تغییراتی رخ می دهد و معماری جدیدی به نام معماری خیابانی شکل می گیرد، همچنین معماری در دوران قاجار در بناهای مختلف مانند : پل، گرمابه، مسجد، مدرسه و غیره ادامه معماری دوره های پیشین به خصوص صفویه است و البته دارای تغییرات و عناصری می باشد که مختص دوره قاجار است.
بطور کلی معماری دوره ی قاجاریه را می توان به دو دوره ی کلی تقسیم کرد :
1-دوره ی اول: از آغاز سلطنت آغا محمد خان تا پایان سلطنت محمد شاه :در این دوره نگاه حاکم بر معماری همچنان نگاهی درونزا و بر مبنای سبک اصفهان و به کمال رساندن آن می باشد که نمونه هایی همچون حرم حضرت معصومه در قم و مسجد سلطانی نمونه هایی از آن می باشند.
2-دوره ی دوم: از آغاز سلطنت ناصرالدین شاه تا پایان حکومت سلسله قاجار: در این دوره بر اثر مسافرت های ناصرالدین شاه و اخلاف او و همچنین اعزام عده ای از محصلین ایرانی به اروپا و تحت تاثیر قرار گرفتن هیات حاکمه و نخبگان جامعه، سبکی در معماری آغاز می گردد که التقاطی از معماری بومی و معماری غربی می باشد.
هنر معماری این زمان با مقایسه با دورهی صفویه بسیار ضعیف شمرده میشود. تنها در زمان حکومت طولانی ناصرالدین شاه قاجار به دلیل نفوذ هنر باختری، هنر معماری همچنین صنایع ظریف مانند گچبری، آیینهکاری و کاشیکاری رونق یافت. ارتباط بیشتر ایران با غرب، معماران ایرانی را بر آن داشت تا عوامل مشخص معماری ایران را با روشبینی و توجه خاصی با عوامل معماری غرب درآمیزند و آثاری به وجود آورند که از نظر هنری دل پسند باشد.
فضاها به گشایش و سبکی بیشتری می رسند و الگوهای قدیمی معماری ایران در جهت گسترش فضا تکامل می یابند. اما وقتی به معماری از زوایای دیگری مانند اندازه ها، تناسبات، شکل ها و تزئینات نگاه کنیم، معماری دوره قاجار وضع نازل تری را نسبت به دوره های گذشته خود و به خصوص دوره صفوی نشان می دهد.
گرمابه ها
ساخت حمام (گرمابه) در معمارى ایران داراى سابقه اى چندین هزار ساله است و قدمت آن طبق حفارى هاى باستان شناسى صورت گرفته در تخت جمشید به دوره هخامنشى مى رسد و این روند در دوره ى اسلامى ادامه پیدا کرده و تا اواخر دوره قاجار و حتى حال حاضر ما شاهد ساخت گرمابه هایى به سبک و شیوه سنتى در معمارى ایران هستیم.دوره اوج و رونق معمارى حمام ها مربوط به دوره صفویه است،طرح کلى گرمابه ها در سراسر ایران یکسان بوده و تنها تفاوتى که گرمابه هاى اقلیم سرد با گرمابه هاى اقلیم گرم داشته اند در عمق آنهاست که در اقلیم سرد به علت سردى هوا، عمق گرمابه بیشتر است .
معمارى حمام ها در دوره قاجار به طور کلى ادامه ى معمارى گرمابه هاى دوره صفوى است.
ویژگی های باغ قاجار
باغسازی ایران در این دوره همچون معماری و سایر رشته های هنری به شدت تحت تاثیر باغسازی اروپا قرار دارد. معماران فرم ها و عناصر معماری و ساختار فضایی باغ های اروپایی را اقتباس تا حدی ایرانیزه و سپس اجرا نموده اند. علی رغم وجود عناصر فراوان بیگانه اما همچنان فضای باغ ایرانی حاکم بر باغسازی این دوره است. قدمت ساخت باغ در معمارى ایران به دوره هاى قبل از اسلام (باغ هاى پاسارگاد) مى رسد و دستیابى به نظم حاکم بر باغ ایرانى همراه با شکل گیرى فرهنگ ایرانى حاصل شده است، گر چه این نظم نیز مبتنى بر دیدگاه هاى دین زرتشت ودین اسلام و سپس فرهنگ ایرانى بوده است؛نکته اى که در مورد باغ هاى ایرانى در دوره مختلف تاریخى به خصوص دوره قاجار رعایت شده، پرهیز از بیهودگى و درون گرا بودن باغ هاست که از ویژگى هاى مهم باغ هاى ایرانى است. رواج حوض بیضى شکل نیز خاص دوره قاجار و تحت تأثیر معمارى غرب است.
مدارس
مدارس دوره قاجار به نوعی اوج و شکوه معماری مدارس را به نمایش مى گذارند، از جمله مدارس زمان قاجار مدرسه سپهسالار است که نمونه ى کاملى از معمارى مدارس دوران قاجار و قرن سیزدهم هجرى قمرى است.
از دیگر ساخت و سازهایى که در دوره قاجار صورت گرفته؛ بازارها،پل ها، معمارى قهوه خانه ها، یخچال ها و تیمچه هاى موجود در بازار (مانند تیمچه ى امین الدوله کاشان) و ستون هاى به کار برده شده در این دوره است
آجرها از قدیمی ترین مصالحی هستند که در صنعت ساختمان سازی از آن ها استفاده ی بسیار شده است. آجر ها انواع مختلفی دارند که همه ی ما با آنها به صورت نسبی آشنای داریم، که یکی از مهمترین آنها آجر فشاری ست. حال سوال پیش می آید که آجر فشاری چیست ؟ در جواب باید گفت که این آجرهای مستحکم از فشردگی رس در قالب های مجزا حاصل می شوند. این نوع از آجر از قدیمی ترین انواع آجر می باشد که در ساختمان سازی بسیار مورد توجه ساختمان سازان بوده است .
برای اینکه بدانیم دلیل نام گذاری آجر فشاری چیست باید به صورت مختصر شرح دهیم که آجرهای فشاری به صورت سنتی توسط نیروهای کاری (کارگران) به داخل قالب های مخصوص ریخته می شوند. در هنگام ریختن این مصالح فشار زیادی لازم است که کارگران وارد کنند و این فشار زیاد یکی از دلایلی است که از این آجر به عنوان آجر فشاری یاد می شود .
برای پاسخ به این سوال که آجر فشاری با آجر ماشینی چه تفاوتی دارد؟ باید گفت که آجرهای فشاری توسط افراد (کارگران) به داخل قالب های مخصوص ریخته می شوند اما این امر توسط ماشین های مخصوص نیز انجام می شود که به آجر حاصل از این عملیات ماشینی آجرهای ماشینی می گویند. میزان تردی و شکنندگی این آجرها به نسبت آجرهای فشاری که توسط افراد به داخل قالب ریخته می شود به میزان قابل توجهی بیشتر است .
از آجر فشاری در دیوارهای بار بر (دیوارهای حمال)، طاق ضربی (فضای بین تیر آهن ها)، ایجاد فونداسیون (کرسی چینی)، تیغه چینی و همچنین گری چینی استفاده می شود.
آجرهای فشاری دارای مقاومت فشاری بالا و همچنین عمر بالایی هستند. این آجرها قابلیت بازیافت نیز دارند و همچنین دارای قیمت ارزانی هستند و دسترسی به آن نسبت به موقعیت قرار گیری پروژه آسان می باشد. ولی باید دانست که متاسفاته این نوع از آجرها وزن زیادی دارند و در پروژه هایی که ما نیاز به کم کردن وزن کلی ساختمان داریم نمی توانیم از این نوع آجر استفاده کنیم. از معایب دیگر این نوع آجر می توان به آسیب پذیری آن در مقابل عوامل مختلف آسیب رسان اشاره کرد .
در زمان های گذشته بیشترین کاربرد آجرهای فشاری در دیوارچینی بود اما کم کم به دلیل بالا بودن وزن آجرها و بالا رفتن بار کلی ساختمان ها از این مصالح کمتر برای دیوار چینی استفاده شد و به تدریج استفاده از آجرهای فشاری بیشتر در فونداسیون و کرسی چینی دیده شد .
آجر فشاری معمولا دارای ضخامت ۳ تا ۴ سانتی متر می باشد و ابعاد آن ۲۲ × ۱۰ × ۵/ ۵ می باشد و به هنگام خرید این آجر معمولا به صورت فله ای به مشتری عرضه می شود .
می دانیم که در کرسی چینی چند رج آجر را بر روی پی اصلی ساختمان قرار می دهند که دلیل اصلی این کار ایجاد یک اختلاف ارتفاع بین سطح داخلی ساختمان و سطح خارجی ساختمان می باشد که این سطح خارجی می تواند کوچه، خیابان و یا حتی حیاط ساختمان باشد. دیواری که سبب این اختلاف ارتفاع شده است را کرسی می نامیم و به کل این عملیات کرسی چینی می گوییم. آجر مورد استفاده در عملیات کرسی چینی آجر فشاری می باشد .
آجر مورد استفاده در کرسی چینی (فونداسیون) باید ضخامتی ۲۰ سانتی متری داشته باشد. این آجرها به صورت یک دیوار کم ارتفاع با عرضی بیشتر از دیوارهایی که قرار است بر روی آن ساخته شوند تعبیه می شوند. در خصوص ارتفاع این دیوارها باید گفت که این ارتفاع متغیر می باشد. وطیفه ی اصلی این آجرها ایجاد یک ارتفاع مناسب بر روی فونداسیون دیوارهای خارجی و دیوارهای داخلی یک ساختمان است .
برای شناخت بیشتر از اینکه آجر فشاری چیست باید گفت که آجرهای فشاری از مصالحی هستند که ما آن را با عنوان مصالح دوست دار محیط زیست می شناسیم. چرا که این مصالح جز مصالحی می باشد که می تواند بازیافت شود. متاسفانه باید گفت که زباله های ساختمانی از مهم ترین زباله هایی در کشور ما هستند که محیط زیست را تهدید می کنند. در نتیجه توجه به استفاده از مصالحی که به اصطلاح دوست دار محیط زیست باشد امروزه بیش از هر زمان دیگری حائز اهمیت می باشد .
اصطلاحا به گازی گفته می شود که از طریق خط لوله از یک مجتمع تولید گاز به مصرف کنندگان تحویل می شود . گاز شهری یا از زغال سنگ و یا از نفتا تولید و در مناطقی مصرف می شود که یا گاز طبیعی در دسترس نباشد و یا زغال سنگ ارزان به وفور یافت شود ترکیب گاز شهری هیدروژن %50، متان%20 تا %30، کربن منواکسید %7 تا %17، کربن دی اکسید%3، نیتروژن %8، هیدروکربورها %8 علاوه بر این ناخالصی های دیگری مانند بخار آب ، امونیال ، گوگرد، اسید سیانیدریک نیز در گاز شهری وجود دارد. به گاز شهری گاز زغال سنگ و یا گاز سنتز نیز می گویند. در ایران گازی که از طریق خط لوله به مشترکین در شهرها عرضه می گردد گاز طبیعی است و ترکیب آن مشابه گاز شهری نیست.
منشاء گاز طبیعی:
بقایای گیاهان و جانورانی که اجساد آنها طی میلیونهاسال به قسمت های زیرین دریاچه ها و اقیانوسهای قدیمی رانده شده بتدریج تجزیه و به صورت عناصر آلی درآمده وبراثرفشارو گرمای درونی زمین به نفت وگاز تبدیل و در مخازن زیرزمینی و در عمق سه تا چهار هزار متری و با فشار حدود چند صد اتمسفر ذخیره گردیده است .
پالایش و آماده سازی گاز طبیعی برای مصرف
گاز طبیعی به هنگام استخراج دارای ناخالصی هایی مانند شن و ماسه ، آب شور و ;گازهای اسیدی می باشد که در پالایشگاههای گاز تصفیه شده و به صورت گاز قابل مصرف در می آید . گاز پالایش شده از طریق خطوط لوله انتقال گاز فشار قوی ;به شهرها و مراکز مصرف منتقل می شود .
مشخصات گاز طبیعی
گاز طبیعی گازی است بی رنگ ، بی بو و سبک تر از هوا . برای تشخیص نشت گاز ،در ایستگاههای دروازه ورودی شهرها به آن مواد بودار کننده اضافه می کنند تا ایمنی مصرف کنندگان گاز طبیعی تامین گردد . گاز طبیعی مورد استفاده در استان خراسان از مخازن گازی سرخس تامین می گردد و 98 درصد آن را گازمتان تشکیل می دهد (CH4). ارزش حرارتی هر متر مکعب گاز طبیعی تقریبامعادل ارزش حرارتی یک لیتر نفت سفید می باشد .
عوامل موثر بر سوخت کامل گاز طبیعی و استفاده بهینه از آن
تامین هوای کافی برای سوخت کامل گاز . هر متر مکعب هنگام سوختن نیاز به حدود10 متر مکعب هوا دارد و هرچه شعله آبی رنگ تر باشد نشاندهنده رسیدن هوای کافی برا ی سوخت می باشد.
- استفاده از فیلتر گاز در وسایل گاز سوز و تمیز کردن به موقع آن
- استفاده از کلاهک تعدیل جریان محصولات احتراق در وسایل گاز سوز
- انتخاب ظرفیت (قطر) مناسب برای دودکش ها
- عایقکاری صحیح مخزن آبگرمکن و منبع دوجداره تبدیل انرژی در موتورخانه ها و عایقکاری منبع انبساط در پشت بامها
- بیشترین اتلاف انرژی حرارتی در ساختمانها از طریق پنجره ها می باشد لذا بکارگیری مصالح ساختمانی مناسب و استفاده از پنجرههای دو جداره درکاهش مصرف انرژی بسیارموثر می باشد.