آشنایی با سبک و معماری باروک

معماری باروک از ایتالیا شروع شد و قسمت اعظم اروپا را هم به زیر پوشش خود درآورد. تقریبا از اوایل قرن ۱۷ تا اواسط قرن ۱۸ در بیشتر کشورهای لاتین گسترش یافت. از نظر منتقدین قرن نوزدهم معماری باروک عبارت است از معماری کلاسیک منحط بی‌ساختار و دارای تزئینات نمایشی زیاد و عجیب و غریب است.

باروک در معنی اصلی خود عبارت است از نامنظم، مروارید ناصاف و پرپیچ و تاب و یا غیر عادی. باروک نوعی هنر است که در آن قواعد تناسب رعایت نمی‌شود و همه چیز بنا به حواس هنرمند نمایانده می‌شود. این سبک هنری دارای روحی از حرکت و جنبش است که نقطه مقابل سکون کلاسیک است. هنرمندان در باروک بر خلاف دوران کلاسیک با احساس خود حرکت می‌کنند و احساس را مقدم بر عقل می‌دانستند.

باروک، از جمله سبک‌های معماری است که پس از دوران رنسانس پدید آمد و آثار زیبایی در نقاط مختلف جهان به جای گذاشت. هنر باروک در مقایسه با دوره رنسانس، هنری باشکوه، نمایشی، زیاده‌روی در تجمل، احساسی و تلاش برای وحدت بین معماری، تندیس‌گری و نقاشی است. تمایل بیشتر به مذهب، توسعه علوم و رقابت دارندگان ثروت و قدرت در تولید آثار هنری در نقاط مختلف اروپا از عوامل شکل گیری شیوه معماری باروک بود. این شیوه از شهر رُم شروع شد و اندکی بعد در سراسر ایتالیا رواج یافت و سپس در فرانسه، اسپانیا، انگلستان، هلند و آلمان گسترش یافت.

این هنر تفاوت‌های بنیادین با سبک‌های رنسانس دارد. باروک هنری پویا و احساسی بوده و برعکس اصول کلاسیک که بیشتر عقلانی است. از ویژگی‌های بارز این سبک هنری، ایجاد هماهنگی در میان عناصر گوناگون است، در حالی که کمال مطلوب اوج هنر رنسانس برقراری تعادل میان اجزایی است که هر کدام به تنهایی از تمامیت و کمال برخوردارند.

معماری دوره قاجار؛ سبک باروک ایرانی

در پایان سال‌های سلطنت 50 ساله ناصرالدین شاه ،برج و باروری تهران به سبک رنسانس ساخته شده بود ،کمال الملک هنر پرسپکتیو را به کمال رسانده بود،و فنون و مهارتهایش را به نسل آینده اموزش می داد. شاهزاده میرزا ملکم خان فراموشخانه ها را بر پا کرده و مشغول هنر نمایی‌های دیگر بود، اروپایی‌ها دستگاه دولت را اداره می‌کردند ، ثروتمندان جلوی پرده‌های نقاشی شده به سبک ویکتوریایی و نمای باغ‌های انگلیسی ژست می‌گرفتند و اشخاصی چون روسی خان و سرگین و حتی خود قبله عالم از آن عکس می گرفتند و نفوذ معماری اروپا در انواع گوناگون ساختمانها و در خیابان‌های شهر جا افتاده بود.

در حقیت مدتها قبل از انکه شاه راه سفر در پیش گیرد ، این گرایش آغاز شده بود . ویلای سبک اروپایی معیر الممالک کامل ترین نماد آن روند است که تاثیر آن در بنای شمس العماره و تکیه دولت نیز که زیر نظر معیر الممالک ساخته شدند به خوبی محسوس است.

در این عهد ، خانه ثروتمندان بیش از بیش با سر مشق گیری از بناهای اروپایی ساخته میشد. در این میان ستون غالبا نقش مهمی داشت. شاید بتوان گفت استفاده از شیروانی که در این زمان متداول شد ، خود اسباب حضور مجدد ستون در نمای بنا را فراهم اورد . ستون های عظیم تزئین شده و پر نقش و نگار در ویلاها و کاخ های اغنیا پدیدار شد . ستون هایی که مستقیما از مغرب زمین اقتباس شده بودند ، از گوشه و کنار شهر تهران سر بر آ ودند . اغلب این ستون ها، اگر نه در اساس ولی در پرداخت باروک بودند ک ستون های نمایشی که تصنع ظاهری بر جوهرهی اصلی انها تقدم داشت . ویژگی اصلی معماری قاجاری را به حق متکلف بودنش میدانند. این ویژگی را بهتر از همه می‌توان در معماری ویلاهای سبک اروپایی این دوران به وضوح دید. همگی ویلاها و کاخ های پر زرق و برق ثروتمندان به تقلید یا اقتباس از طرح های سبک باروک بنا شد ند و سبک باروک ایرانی را پدید آوردند .

نقشهای پیچیده کنده شده بر سنگ و گچبری های تزئینی گل و بته دار بر ستون های مختلط مجلل و ، از سوی دیگر ، تنوع و گونه گونی طرحها که هر یک به تنهایی منحصر به فرد بودند،ازویژگیهای برجسته اقامتگاه ثروتمندان در این دوره بود.این رفتار با ستون نشان می دهد که ارزش نمادین این عنصر معماری درک شده بود . آیینه کاری، نقش زدن، شیرها، پریهای دریایی و تاجهای گچی ،همه وهمه رنگ وبوی هنر ایرانی داشتند.